ศาลหลักเมืองชุมพร เป็นหลักเมืองที่ตั้งอยู่ในใจกลางเมืองชุมพร ศาลหลักเมืองจะช่วยดูแลรักษาให้บ้านเมืองและไพร่ฟ้าประชาชนปลอดภัยจากภยันตรายทั้งปวง และเทพผู้รักษาเมืองจะสิงสถิตอยู่ ณ หลักเมืองหลักเมืองจะเป็นที่รวมจิตใจของบรรพชนและประชาชนทั้งในอดีตและปัจจุบัน ให้มีความผูกพันเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน

ชาวชุมพรมีความเห็นว่าปี พ.ศ.2535 เป็นปีมหามงคลเนื่องในวโรกาสที่สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถทรงมีพระชนมายุครบ 60 พรรษา และเป็นปีฉลอง 600 ปีของจังหวัดชุมพรจึงถือเป็นนิมิตรหมายที่ดียิ่งที่จะได้ร่วมกันสร้างหลักเมือง การจัดสร้างศาลหลักเมืองชุมพรนั้นได้ใช้แบบตามที่กรมศิลปากรกำหนดตามจารีตประเพณี โดยเป็นเสาไม้แกะสลักลวดลายไทยลงรักปิดทอง สมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปรินายกได้เสด็จพระราชดำเนินวางศิลาฤกษ์หลักเมืองเมื่อวันที่ 19 กรกฎาคม2535

ศาลหลักเมืองจังหวัดชุมพรนี้ ตั้งอยู่ใจกลางเมืองชุมพรหน้าสำนักงานเทศบาลเมืองชุมพร ตัวศาลเป็นอาคารทรงปราสาทและยอดปราสาททรงปรางค์ ภายในประดิษฐานเสาหลักเมืองซึ่งเป็นเสาไม้ต้นราชพฤกษ์อายุกว่าร้อยปีและแกะสลักลายไทยและลงรักปิดทองไว้อย่างสวยงาม ซึ่งว่ากันว่าเป็นไม้ที่ขึ้นที่ถ้ำรับร่อซึ่งเชื่อกันว่าเป็นที่ตั้งของเมืองอุทุมพรในอดีต รอบๆ ศาลหลักเมืองเป็นลานกว้างไว้จัดกิจกรรมต่างๆ และยังเป็นที่พักผ่อนหย่อนใจอีกด้วย คนเมืองชุมพรนิยมแวะมาขอพรเรื่องค้าขาย เรื่องเรียน และ เรื่องอื่นๆเชื่อกันว่าศักสิทธิมาก

ประวัติศาลหลักเมืองจังหวัดชุมพร การสร้างเมืองจะต้องมีพิธีการที่สำคัญควบคู่กันไป คือ “การสร้างศาลหลักเมือง” ด้วยมีความเชื่อว่าการเป็นบ้านเมืองนั้นจะต้องมีเทพรักษาเมืองได้แก่พระเสื้อเมือง เทวดาและเทพารักษ์ทั้งหลาย ดูแลรักษาให้บ้านเมืองและไพร่ฟ้าประชาชนปลอดภัยจากภยันตรายทั้งปวงและเทพผู้รักษาเมืองจะสิ่งสถิตอยู่ ณหลักเมืองหลักเมืองจะเป็นที่รวมจิตใจของบรรพชนและประชาชนทั้งในอดีตและปัจจุบันให้มีความผูกพันเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันการสร้างหลักเมืองของจังหวัดชุมพรในอดีตยังไม่ปรากฏหลักฐานการสร้างที่แน่ชัดทำให้เมืองชุมพรเป็นเมืองหรือจังหวัดที่ปราศจากหลักเมืองพี่น้องชาวชุมพรมีความเห็นว่าปี พ.ศ.2535 เป็นปีมหามงคลเนื่องในวโรกาสที่สมเด็จพระนางเจ้าฯพระบรมราชินีนาถ ทรงมีพระชนมายุครบ 60 พรรษา และเป็นปีฉลอง 600 ปีของจังหวัดชุมพรจึงถือเป็นนิมิตรหมายที่ดียิ่งที่จะได้ร่วมกันสร้างหลักเมืองเพื่อเป็นการแสดงกตัญญูคุณแก่แผ่นดินบ้านเกิดเมืองนอนโดยมีความมุ่งหวังนับตั้งแต่บัดนี้สืบไป จังหวัดชุมพรจะมีความเจริญรุ่งเรืองและประชาชนจะอยู่กันด้วยความร่มเย็นเป็นสุขตามคติความเชื่อที่สืบทอดมาตั้งแต่ครั้งบรรพชน

จุดเริ่มต้นของการสร้างหลักเมือง ชาวชุมพรได้เสาะหาไม้หลักเมืองจนกระทั่งได้ไม้ที่เหมาะสมคือต้นไม้ราชพฤกษ์ ซึ่งถือว่าเป็นไม้ที่สิริมงคลสูงสุดในหมู่ไม้ทั้งหลายและได้รูปพรรณสัณฐานที่เหมาะสม ถูกต้องตามตำราโหราจารย์ที่ได้กล่าวไว้ อนึ่งต้นไม้ที่ทำหลักเมืองนี้ขึ้นอยู่ ณ บริเวณหน้าถ้ำรับร่อ ซึ่งเชื่อกันว่าเป็นที่ตั้งของเมืองอุทุมพรหรือเมืองชุมพรดั้งเดิม ต่อมาจังหวัดชุมพรได้ทำพิธีบวงสรวงอัญเชิญพญาไม้ต้นนี้โดยทำพิธีตัดเมื่อวันที่ 9 มกราคม 2535 หลังจากนั้นได้ส่งให้กรมศิลปากรออกแบบและเรือนจำกลางบางขวางแกะสลักจนเสร็จเรียบร้อย ทุกคนมีความเห็นว่าตำแหน่งที่ตั้งศาลหลักเมืองควรจะอยู่ ณ ใจกลางเมือง จึงได้กำหนดที่ตั้งศาลหลักเมือง บริเวณสนามหน้าเทศบาล เมืองชุมพรซึ่งเป็นที่ตั้งของศาลากลางจังหวัดมาก่อน

ต่อมาจังหวัดชุมพรได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากสมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆนายกได้เสด็จพระราชดำเนินวางศิลาฤกษ์หลักเมืองเมื่อวันที่ 19 กรกฎาคม2535 ซึ่งได้รับพระมหากรุณาธิคุณฯจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้ข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ของจังหวัดฯเข้าเฝ้า เมื่อวันที่ 7 กรกฎาคม2535 ณ พระราชวังไกลกังวล อำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์โดยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯสรงน้ำ ทรงพระสุหร่าย ทรงเจิมและทรงบรรจุแผ่นยันต์ยอดเสาหลักเมือง เพื่อทำพิธีเปิดศาลและเฉลิมฉลองต่อไป

จากนั้นจังหวัดชุมพรได้กราบบังคมทูลและได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯจากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีได้เสด็จพระราชดำเนินมาทำพิธีเปิดศาลหลักเมือง ในวันที่ 31 กรกฎาคม2535 เพื่อเป็นสิริมงคลแก่จังหวัดชุมพรสืบไปชาวชุมพรมีความรู้สึกปลื้มปิติเป็นล้นพ้นที่การดำเนินการสร้างหลักเมืองได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากสมเด็จพระสังฆราชฯจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ องค์พระประมุขของชาติและสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี ที่ทรงประทานพระกรุณาแก่ชาวชุมพรและทรงร่วมบำเพ็ญพระราชกรณียกิจในครั้งนี้ซึ่งถือเป็นสิริมงคลแก่ชาวชุมพรเป็นอย่างยิ่ง นับตั้งแต่นั้นเป็นต้นมาชุมพรจึงเป็นจังหวัดที่มีหลักเมืองถูกต้องตามโบราณประเพณี กิจกรรมครั้งนี้อยู่ในความทรงจำของชาวชุมพร และเป็นตำนานประวัติศาสตร์อันดีงามน่าภูมิใจไปตราบนานแสนนาน