เมืองโบราณบ้านประแว (เมืองพระวัง) เป็น 1 ใน 3 เมืองของเมืองโบราณยะรัง อยู่ทางด้านเหนือสุดของเมืองโบราณห่างจากเมืองโบราณบ้านจาเละ 300 เมตร ผังเมืองโบราณบ้านประแวเป็นรูปสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน ขนาด 470x510 เมตร มีคูน้ำ (คูขุดลึกและแคบ) กำแพงดินและป้อมทั่งสี่มุม ทางด้านทิศตะวันตกมีคลองส่งน้ำขนาดเล็กต่อเชื่อมกับทางน้ำธรรมชาติที่ไหลมาจากบ้านวัด ด้านทิศใต้มีคลองส่งน้ำที่ขุดจากบริเวณป้อมไปเชื่อมกับคูเมืองบริเวณมุมเมืองทางด้านทิศเหนือของเมืองยะรัง ภายในตัวเมืองทางด้านทิศใต้พบแนวดินรูปตัวแอลในภาษาอังกฤษ ความยาว 120 และ 130 เมตร สันนิษฐานว่าเป็นคันกั้นน้ำ
จากการสำรวจพบกลุ่มโบราณสถานที่สำคัญภายในเมืองพบ ซากสิ่งก่อสร้างอิฐ 2 แห่ง และบ่อน้ำเก่า 5 แห่ง หลักฐานที่ได้จากการขุดค้นและขุดตรวจพบว่าเมืองโบราณบ้านประแวสร้างขึ้นร่วมสมัยกับกรุงศรีอยุธยาตอนต้น (ปลายพุทธศตวรรษที่ 19) แต่จากหลักฐานจากการสำรวจ พบโบราณวัตถุที่ร่วมสมัยกับแหล่งโบราณคดีบ้านจาเละและบ้านวัด เช่น ศิวลึงค์ ชิ้นส่วนกุฑุ ชิ้นส่วนสถูป เป็นต้น ทำให้นักวิชาการสันนิษฐานว่าอาจมีการใช้พื้นที่บริเวณนี้มีตั้งแต่ช่วงพุทธศตวรรษที่ 12 เป็นต้นมา ร่วมกับเมืองโบราณบ้านจาเละและบ้านวัด จากนั้นได้มีการสร้างเมืองขึ้นอีกครั้งในราวปลายพุทธศตวรรษที่ 19 คือ เมืองประแวที่มีผังขนาด 470x510 เมตร มีคูน้ำกำแพงดินและป้อมสี่เมืองที่เห็นในปัจจุบัน โดยสันนิษฐานว่าอาจมีความเกี่ยวพันกับการสร้างเมืองบริเวณกับบ้านกรือเซะและกลายมาเป็นเมืองปัตตานีในสมัยต่อมา
ภูมิประเทศ: ที่ราบ สภาพทั่วไป: เมืองโบราณบ้านประแวเป็น 1 ใน 3 เมืองของเมืองโบราณยะรังที่ตั้งอยู่บนที่ราบปากแม่น้ำ (Delta) ปัตตานีตอนบน เมืองโบราณบ้านประแวอยู่ทางด้านเหนือสุดของเมืองโบราณยะรังห่างจากเมืองโบราณบ้านจาเละทางด้านทิศใต้ 300 เมตร ผังเมืองโบราณบ้านประแวเป็นรูปสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน ขนาด 470x510 เมตร มีคูน้ำ (คูขุดลึกและแคบ) กำแพงดินและป้อมทั้งสี่มุมเมือง ทางด้านทิศตะวันตกมีคลองส่งน้ำขนาดเล็กต่อเชื่อมกับทางน้ำธรรมชาติที่ไหลมาจากบ้านวัด ด้านทิศใต้มีคลองส่งน้ำที่ขุดจากบริเวณป้อมไปเชื่อมกับคูเมืองบริเวณมุมเมืองทางด้านทิศเหนือของเมืองยะรัง ภายในตัวเมืองทางด้านทิศใต้พบแนวดินรูปตัวแอลในภาษาอังกฤษ ความยาว 120 และ 130 เมตร สันนิษฐานว่าเป็นคันกั้นน้ำ (ภัคพดี อยู่คง และพรทิพย์ พันธุโกวิท 2538 : 267)
ปัจจุบันพื้นที่ภายในเมืองโบราณบ้านประแวเป็นพื้นที่เกษตรกรรมเพาะปลูกและอยู่อาศัย
ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง: 4-7 เมตร (ทิวา ศุภจรรยา และกฤษณพล วิชชุพันธ์ 2538 : 280) ทางน้ำ: อยู่ในเขตอิทธิพลของลุ่มแม่น้ำปัตตานี และทางน้ำรองบ้านดอนหวายและบ้านปาหนันซึ่งเป็นแขนงแยกของแม่น้ำปั้ตตานีเก่าทางตะวันออก (ปัจจุบันเหลือหลักฐานให้เห็นแค่เป็นทางน้ำเก่า)
สภาพธรณีวิทยา: เป็นที่ราบที่เกิดจากการทับถมของตะกอนแม่น้ำปัตตานีในยุค Cenozoic โดยเป็นการทับถมทั้งตะกอนแม่น้ำพัดพา (สำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ 10 สงขลา 2541 : 13)
|
