พัทลุง เมืองลุง หรือเมืองอกทะลุ คืออีกหนึ่งจังหวัดของภาคใต้ มีฐานะเป็นเมืองต้นกำเนิดศิลปะการแสดงที่ขึ้นชื่อ คือ มโนห์ราและหนังตะลุง ซึ่งตกทอดเป็นมรดกทางวัฒนธรรมของภาคใต้มาเนิ่นนาน
นอกจากศิลปวัฒนธรรมชัดเจนของชาวใต้ที่ปรากฏในพัทลุงแล้ว แหล่งธรรมชาติสำคัญระดับประเทศ คือทะเลน้อย พื้นที่ชุ่มน้ำและทะเลสาบน้ำจืด อันเป็นแหล่งอาศัยของนกน้ำหลากหลายพันธุ์ ก็ตั้งอยู่ในจังหวัดนี้ ความสำคัญของทะเลน้อยคือส่วนหนึ่งของพื้นที่ชุ่มน้ำแห่งนี้ คือพรุควนขี้เสียน ได้รับการประกาศเป็นเขตพื้นที่ชุ่มน้ำระดับโลกแห่งแรกของไทย
ไม่เพียงเท่านั้น พัทลุงยังมีสายธารน้ำตกอีกมากมายเรียงรายอยู่บนเส้นทางพัทลุง-ตรัง ซึ่งบ่งบอกถึงความสมบูรณ์ของผืนป่าต้นน้ำลำธารในจังหวัดนี้ได้อย่างชัดเจน
จังหวัดพัทลุงมีเนื้อที่ประมาณ 3,425 ตารางกิโลเมตร ภูมิประเทศเป็นภูเขาและที่ราบสูงทางด้านตะวันตก ส่วนทางด้านตะวันออกเป็นที่ราบไปจนถึงทะเลสาบสงขลา เหมาะต่อการทำนาและทำการประมง
พัทลุงมีความเป็นมายาวนาน ตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ โดยพบหลักฐานคือขวานหินขัดในหลายพื้นที่ จนกระทั่งถึงสมัยศรีวิชัย (พุทธศตวรรษที่ 13-14) พัทลุงได้รับอิทธิพลทางด้านวัฒนธรรมจากอินเดีย มีการค้นพบหลักฐานเก่าแก่ เช่น พระพิมพ์ดินดิบเป็นรูปพระโพธิสัตว์รูปเทวดา
ล่วงมาถึงพุทธศตวรรษที่ 19 พัทลุงอยู่ภายใต้การปกครองของกรุงศรีอยุธยา โดยมีฐานะเป็นเมืองชั้นตรี และเป็นหัวเมืองหนึ่งของอาณาจักรทางใต้ สมัยนั้นพัทลุงถูกโจมตีโดยกลุ่มโจรสลัดมาเลย์อยู่เสมอ จึงทำให้ต้องย้ายที่ตั้งเมืองบ่อยๆ
กระทั่งถึงสมัยรัตนโกสินทร์ พัทลุงก็ยังต้องย้ายที่ตั้งเมืองอีกหลายครั้ง ในช่วงรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช พัทลุงได้รับการยกฐานะเป็นเมืองชั้นโท และช่วงนี้เองที่ชาวเมืองพัทลุงเข้าไปมีส่วนร่วมในเหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์ เช่น สงครามเก้าทัพ (พ.ศ. 2328-2329) การช่วยปราบกบฏไทรบุรี (พ.ศ. 2373 และ พ.ศ. 2381) ฯลฯ
ครั้นถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ใน พ.ศ. 2439 พัทลุงเป็นส่วนหนึ่งของมณฑลนครศรีธรรมราช ซึ่งประกอบด้วยนครศรีธรรมราช พัทลุง สงขลา และหัวเมืองทั้งเจ็ด ซึ่งเป็นเมืองปัตตานีเดิม
กระทั่งถึง พ.ศ. 2467 ตรงกับรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้ย้ายเมืองพัทลุงไปอยู่ที่บ้านวังเนียง ตำบลคูหาสวรรค์ ซึ่งเป็นที่ตั้งเมืองในปัจจุบัน และเมื่อมีการยกเลิกการปกครองแบบมณฑลเทศาภิบาล ใน พ.ศ. 2476 พัทลุงก็ได้รับการยกฐานะเป็นจังหวัดตั้งแต่นั้นมา
จังหวัดพัทลุงแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 10 อำเภอ กับ 1 กิ่งอำเภอ ได้แก่ อำเภอเมืองพัทลุง อำเภอควนขนุน อำเภอเขาชัยสน อำเภอปากพะยูน อำเภอกงหรา อำเภอตะโหมด อำเภอป่าบอน อำเภอศรีบรรพต อำเภอบางแก้ว อำเภอป่าพะยอม และกิ่งอำเภอศรีนครินทร์
|
ทะเลน้อย อุทยานนกน้ำทะเลน้อย
